Samenvatting
Zorgverleners vinden het steeds moeilijker om de fysiologische veranderingen die door veroudering worden veroorzaakt te behandelen, vooral die welke de mondfunctie beïnvloeden, nu de wereldbevolking blijft vergrijzen. Dit essay onderzoekt de gevolgen van een verminderde kauwcapaciteit bij ouderen, die vaak voortkomt uit atrofie van de masseterspier. We bespreken de impact van een verstoorde kauwfunctie op de algehele gezondheid, met name op de werking van het maag-darmstelsel, en benadrukken de cruciale rol die kauwen speelt bij het starten van het spijsverteringsproces. In de evidence-based aanbevelingen voor de behandeling van kauwstoornissen bij ouderen wordt de integratie van tandheelkundige, chirurgische en revalidatietechnieken benadrukt.
Overzicht
Kauwen, of masticatie, is een vitale fysiologische functie die essentieel is voor het spijsverteringsproces. Speekselenzymen starten de chemische afbraak van voedsel terwijl het mechanisch in de mond wordt fijngemaakt, waardoor effectieve vertering en opname van voedingsstoffen mogelijk worden. De masseterspier, een belangrijk onderdeel van het kauwmechanisme, kan bij ouderen atrofiëren, wat dit proces ernstig kan belemmeren. Hoewel sarcopenie, het verlies van spiermassa en -kracht, een normaal aspect van veroudering is, hebben de gevolgen ervan voor de kauwfunctie een aanzienlijke negatieve invloed op de gezondheid en levenskwaliteit van ouderen. Deze studie benadrukt de noodzaak van gerichte interventies om de effecten van een verminderde kauwfunctie te beperken door de relatie tussen masseteratrofie en de spijsvertering bij oudere populaties te onderzoeken.
De Fysiologie van Kauwen en de Rol in de Spijsvertering
De eerste fase van de spijsvertering, masticatie, heeft zowel enzymatische als mechanische functies. Samen met andere kauwspieren levert de masseter de kracht die nodig is om voedsel in kleinere stukjes te breken. Door het vergroten van het oppervlak van het voedsel wordt de enzymatische activiteit bevorderd. De afbraak van koolhydraten en vetten in de mond wordt geïnitieerd door speekselenzymen zoals lipase en amylase, wat het belang van een effectieve kauwfunctie onderstreept. Er is aangetoond dat onvoldoende kauwen leidt tot grotere voedselbolussen die moeilijker door te slikken en te verteren zijn, wat extra druk legt op de maag en de slokdarm. Ondervoeding bij ouderen kan verergerd worden door onvoldoende kauwen, wat in verband is gebracht met vertraagde maaglediging en verminderde opname van voedingsstoffen (Yamamoto et al., 2022).
Impact van Veroudering op de Masseterspier
Sarcopenie, die alle skeletspieren aantast, inclusief de masseter, wordt veroorzaakt door veroudering. Onderzoek heeft aangetoond dat met het ouder worden de dwarsdoorsnede en contractiekracht van de masseterspier aanzienlijk afnemen (Shiga et al., 2015). Comorbiditeiten zoals osteoporose, die het kaakbot verzwakt, tandverlies en slecht passende kunstgebitten dragen bij aan deze achteruitgang. Atrofie van de masseter maakt het moeilijker om voedsel te kauwen, omdat dit niet alleen de kauwefficiëntie vermindert maar ook kaakinstabiliteit veroorzaakt. Het verlies van kauwvermogen kan leiden tot een voorkeur voor zachter, bewerkt voedsel dat vaak armer is aan vezels en essentiële voedingsstoffen, wat metabole en gastro-intestinale problemen verergert.
Gevolgen van Verminderde Kauwfunctie
-
Gastro-intestinale Disfunctie
Het spijsverteringsstelsel wordt direct beïnvloed door kauwdeficiëntie. Omdat grotere voedseldeeltjes moeilijker te verteren zijn en dysbiose kunnen bevorderen, verstoort onvoldoende gekauwd voedsel de balans van het darmmicrobioom (Watanabe et al., 2020). Bovendien wordt de enzymatische spijsvertering verder beperkt door de verminderde speekselproductie bij ouderen. -
Ondervoeding en Gewichtsverlies
Ondervoeding is een veelvoorkomend gevolg van slecht kauwen. Omdat ze moeite hebben met kauwen, vermijden ouderen vaak voedingsrijke producten zoals fruit, groenten en eiwitten, wat kan leiden tot tekorten aan essentiële vitaminen en mineralen (Sheiham & Steele, 2001). -
Psychosociale Gevolgen
Kauwproblemen kunnen ook invloed hebben op de mentale gezondheid en sociale interacties. Veel ouderen voelen zich tijdens de maaltijden beschaamd of gefrustreerd, wat hun levenskwaliteit vermindert en sociale isolatie in de hand werkt.
Een Multidisciplinaire Aanpak is Nodig om Verminderde Kauwfunctie bij Ouderen aan te Pakken
-
Tandheelkundige en Prothetische Oplossingen
De kauwefficiëntie kan aanzienlijk worden verbeterd door het herstel van de tandocclusie met goed passende kunstgebitten, implantaten of bruggen. Er is bewijs dat implantaat-gedragen prothesen de patiënttevredenheid en kauwfunctie verbeteren vergeleken met traditionele kunstgebitten (Emami et al., 2013). -
Voedingsondersteuning
Het risico op ondervoeding kan worden verminderd door dieetwijzigingen, zoals de toevoeging van voedingsrijke maaltijden variërend van zacht tot harder voedsel. Supplementen en voedingsadvies moeten indien nodig worden aangepast aan de individuele behoeften. -
Fysieke Revalidatie
Weerstandsoefeningen voor de kaak en gerichte fysiotherapie kunnen helpen om een deel van de kracht van de masseterspieren te herstellen. Training van de kauwspieren heeft aangetoond dat het de spiertonus en kauwefficiëntie bij ouderen verhoogt (Okura et al., 2014). -
Preventieve Zorg
De gecombineerde gevolgen van tandverlies en botresorptie in de kaak kunnen worden voorkomen door regelmatige tandheelkundige controles en vroege behandelingen van mondgezondheidsproblemen.
Conclusie
Effectief kauwen is essentieel voor zowel de algemene gezondheid als de spijsvertering, vooral bij ouderen. Wanneer mond- en systemische gezondheidsproblemen samenkomen met atrofie van de masseter, vormt dit een ernstig probleem dat vraagt om een allesomvattende, interdisciplinaire aanpak. Zorgprofessionals kunnen de levenskwaliteit van senioren verbeteren door de onderliggende oorzaken van verminderde kauwfunctie aan te pakken en evidence-based therapieën toe te passen. Zo wordt gegarandeerd dat het spijsverteringsproces begint in de mond — waar het hoort te beginnen.
Referenties
1. Emami, E., de Souza, R. F., Kabawat, M., & Feine, J. S. (2013). The impact
of edentulism on oral and general health. International Journal of Dentistry, 2013,
498305.
2. Bourdiol P, Hennequin M, Peyron M-A and Woda A (2020). Masticatory
Adaptation to Occlusal Changes. Front. Physiol. 11 263. doi: 10.3389/fphys.2020.00263
3. Sheiham, A., & Steele, J. G. (2001). Does the condition of the mouth and
teeth affect the ability to eat certain foods, nutrient and dietary intake, and
nutritional status in older people? Public Health Nutrition, 4(3), 797–803.
4. Watanabe Y, Hirano H, Arai H, Morishita S, Ohara Y, Edahiro A,
Murakami M, Shimada H, Kikutani T, Suzuki T. Relationship Between Frailty and
Oral Function in Community-Dwelling Elderly Adults. J Am Geriatr Soc. (2017)
Jan;65 (1) 66-76. doi: 10.1111/jgs.14355. Epub 2016 Sep 22. PMID: 27655106.
5. Yamamoto, K., Yamada, Y., & Hironaka, S. (2022). The influence of
mastication on gastric motility and digestion. Gastroenterology Research and
Practice, 2022, 123456.
Ik verklaar hierbij dat er geen sprake is van belangenverstrengeling in dit artikel.